Ayfer Yüksel - Hayata Dair...

Mobbing, iş yerinde sistematik ve sürekli olarak yapılan, bireyleri hedef alan ve onların psikolojik sağlığını olumsuz etkileyen davranışlar bütünüdür. Bu analiz, mobbing’in cinsiyet farklılıkları, sektörlere göre dağılımı (kamu ve özel sektör), psikolojik etkileri ve hukuki boyutlarını derinlemesine ele alacaktır. Güncel veriler ve yargı kararlarına da yer verilerek kapsamlı bir değerlendirme yapılacaktır.

Mobbing ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadınlar Açısından Mobbing

Kadınlar, iş yerinde mobbing'e daha fazla maruz kalmaktadır. Bu durum, toplumsal cinsiyet rollerinin ve önyargıların iş yerlerine yansımasının bir sonucudur. Kadınlar, özellikle erkek egemen sektörlerde ve üst düzey pozisyonlarda daha fazla mobbing ile karşılaşmaktadır.

• Mikro saldırılar: McKinsey'nin 2023 raporuna göre, kadınlar iş yerinde mikro saldırılarla karşılaştıklarında işlerini bırakmayı üç kat daha fazla düşünmekte ve dört kat daha fazla tükenmişlik yaşamaktadır​ (McKinsey & Company)​.
• Psikolojik Etkiler: Kadınlar, mobbing’in etkileri sonucunda düşük özgüven, anksiyete, depresyon gibi psikolojik sorunlar yaşayabilirler​ (MDPI)​.
• İstatistikler: Bir çalışmada, mobbing mağduru olan kadınların %38’inin işlerini bırakmayı düşündüğü ve %24’ünün iş saatlerini azaltmayı tercih ettiği belirlenmiştir​ (McKinsey & Company)​.

Erkekler Açısından Mobbing

Erkekler de mobbing mağduru olabilirler, ancak kadınlara göre farklı psikolojik ve sosyal etkiler yaşarlar.

• Psikolojik Etkiler: Erkeklerin mobbing’e karşı depresyon, paranoya, içe dönüklük, anksiyete ve obsesif davranışlar gibi daha yüksek psikolojik sorunlar yaşadığı belirtilmiştir​ (MDPI)​.
• Sosyal Stigma: Erkekler, toplumsal normlar gereği mobbing yaşadıklarını itiraf etmekte daha zorlanabilirler. Bu durum, yardım arama davranışlarını engelleyebilir ve mobbing’in etkilerini artırabilir.
• İstatistikler: Erkekler arasında yapılan bir araştırmada, mobbing mağduru olanların %60’ının depresyon belirtileri gösterdiği tespit edilmiştir​ (MDPI)​.

Sektörler Arası Farklılıklar

Mobbing, sektörler arasında farklılık gösterebilir. İş ortamı, liderlik tarzı, iş tasarımı, örgütsel normlar ve iletişim iklimi gibi faktörler mobbing’in yaygınlığını etkiler.

Kamu Sektörü

Kamu sektöründe, mobbing genellikle hiyerarşik yapı ve bürokratik süreçlerin etkisiyle ortaya çıkar.

• Yönetim Tarzı: Kamu sektöründe genellikle katı ve hiyerarşik bir yönetim tarzı hakimdir. Bu durum, çalışanlar arasında hiyerarşik çatışmalara ve mobbing’e neden olabilir.
• Çalışan Davranışları: Kamu sektöründe iş güvencesinin yüksek olması, mobbing vakalarının artmasına neden olabilir. Çalışanlar arasında düşük rekabet, mobbing’in yayılmasına zemin hazırlar.
• Örnek: Eğitim sektöründe, öğretmenler ve akademisyenler arasında mobbing yaygındır. Özellikle kadın öğretmenler, meslektaşları ve yöneticiler tarafından daha fazla mobbing’e maruz kalabilir.

Özel Sektör

Özel sektörde, yüksek rekabet ve performans beklentileri mobbing’in artmasına neden olabilir.

• Rekabet: Özel sektörde çalışanlar, yüksek rekabet ve performans baskısı altında çalışırlar. Bu durum, çalışanlar arasında mobbing vakalarının artmasına neden olabilir.
• Organizasyonel Politikalar: Özel sektördeki ödül ve terfi sistemleri, çalışanlar arasındaki rekabeti artırarak mobbing’e zemin hazırlar.
• Örnek: Finans ve iş dünyasında, kariyer odaklı ve politik iklimin yoğun olduğu iş yerlerinde mobbing daha sık görülebilir. Satış ve pazarlama gibi yüksek rekabet gerektiren alanlarda çalışanlar, iş performansına dayalı ödül sistemleri nedeniyle mobbing’e daha fazla maruz kalabilirler.

Psikolojik Etkiler

Mobbing’in bireyler üzerindeki psikolojik etkileri oldukça yıkıcı olabilir. Mobbing mağdurları genellikle anksiyete, depresyon, düşük benlik saygısı, stres ve tükenmişlik gibi sorunlarla karşı karşıya kalırlar. Uzun vadede, bu psikolojik etkiler iş performansını düşürmekle kalmaz, aynı zamanda bireylerin genel yaşam kalitesini de olumsuz etkiler.

Psikolojik Rahatsızlıklar

• Anksiyete ve Depresyon: Mobbing mağdurları, sürekli olarak stres ve baskı altında kaldıkları için anksiyete ve depresyon belirtileri gösterebilirler.
• Düşük Benlik Saygısı: Mobbing mağdurları, kendilerine olan güvenlerini kaybedebilirler. Bu durum, iş performanslarını ve kişisel ilişkilerini olumsuz etkiler.
• Tükenmişlik: Sürekli mobbing’e maruz kalan bireyler, tükenmişlik sendromu yaşayabilirler. Bu durum, hem fiziksel hem de zihinsel olarak yorgunluk ve bitkinlik hissi yaratır.

Örnekler ve İstatistikler

• Çalışma: Bir çalışmada, mobbing mağduru olan kadınların %38’inin işlerini bırakmayı düşündüğü ve %24’ünün iş saatlerini azaltmayı tercih ettiği belirlenmiştir​ (McKinsey & Company)​.
• Çalışma: Erkekler arasında yapılan bir araştırmada, mobbing mağduru olanların %60’ının depresyon belirtileri gösterdiği tespit edilmiştir​ (MDPI)​.

Hukuki Boyut ve Yargı Kararları

Türkiye’de mobbing, iş kanunu ve borçlar kanunu kapsamında ele alınmaktadır. Yargıtay kararlarına göre, mobbing mağdurları işverenden manevi tazminat talep edebilmektedir. Son yıllarda, mobbing davaları artmış ve yargı, mobbing’in tanınması ve mağdurların korunması yönünde önemli adımlar atmıştır.

Önemli Yargı Kararları

1. Yargıtay Kararı - 2013/2-114 E., 2014/3 K. Bu kararda, iş yerinde mobbing’e maruz kalan bir çalışanın işverene karşı açtığı manevi tazminat davası incelenmiştir. Mahkeme, iş yerinde sistematik olarak uygulanan psikolojik baskının mobbing olarak değerlendirilebileceğine ve mağdurun manevi tazminat talep edebileceğine hükmetmiştir.
2. Yargıtay Kararı - 2015/9-285 E., 2016/176 K. Bu kararda, mobbing mağduru bir çalışanın psikolojik sorunlar yaşadığı ve işten ayrılmak zorunda kaldığı belirtilmiştir. Mahkeme, işverenin sorumluluğunu kabul etmiş ve mağdura manevi tazminat ödenmesine karar vermiştir.

Sonuç

Mobbing, hem bireyler hem de örgütler için ciddi sonuçlar doğuran bir problemdir. Cinsiyet farklılıkları, sektörel farklılıklar ve psikolojik etkiler göz önünde bulundurularak kapsamlı bir şekilde ele alınmalıdır. İş yerlerinde mobbing’i önlemek için farkındalığın artırılması, etkili politika ve prosedürlerin geliştirilmesi ve hukuki korumanın sağlanması gerekmektedir. Bu şekilde, daha sağlıklı ve verimli çalışma ortamları yaratılabilir.

Bu analiz, mobbing'in tüm yönlerini ele alarak, bireylerin ve örgütlerin bu konuda bilinçlenmesini ve gerekli önlemleri almasını amaçlamaktadır. İş yerlerinde mobbing'in önlenmesi için eğitimler düzenlenmeli, destek mekanizmaları oluşturulmalı ve çalışanların hakları korunmalıdır.